Allemaal Leerdammers (13)
De regel op deze bank maakt deel uit van het project “Allemaal Leerdammers” uit 2021. Op basis van gegevens uit de bevolkingsadministratie zijn bij de tien meest voorkomende bevolkingsgroepen een dichtregel, een kenmerkende spreuk of een voor die bevolkingsgroep typisch gezegde verzameld. Leerdammers uit één van die bevolkingsgroepen of uit een lokale vereniging hebben de teksten aangeleverd. Bedoeling van het project is om op een luchtige manier de diversiteit van de Leerdamse bevolking te duiden en de onderlinge nieuwsgierigheid te stimuleren.
Deze Bank
Naast de tien ”vreemde” talen is ook gekozen voor het aanbrengen van teksten in het Leerdams. Op vijf prominente plekken in Leerdam zijn deze dichtregels aangebracht. Geprobeerd is om de regel uit het gedicht aan te laten sluiten bij de plaats waar het gedicht is aangebracht.
De “èchte” Leerdammer
De oorsprong van Leerdam ligt rond het jaar 1000 toen zich de eerste bewoners zich vestigden rond de dam die in de Leede lag welke in de Linge uitmondde. Een agrarische nederzetting toen. Begin vijftiende eeuw kreeg Leerdam stadsrechten en vanaf die tijd namen handel en nijverheid een vlucht. De veiligheid van de stad bood bescherming aan tal van bewoners uit de omliggende regio. In de achttiende eeuw vestigden zich hier de glasfabriek en de houtfabriek. Vooral de steeds maar uitbreidende glasfabriek(en) trokken veel buitenlandse arbeiders aan (vooral Duitsers).
De dichtregel
’t mok gien verschil mi nou en toen
Het gedicht
Dinke
Ik wit nie
Of ’t waor is
As minse zegge
Dat ’t vroeger
Hêêl veul beter was
As nou
‘k wil zegge
Dasse zeeje
Da’t vroeger
Anders was
As nou
Da zogezeed
’t brôôd en ’t spek
Meer smokte
Da errepels
Blommeger waore
Da rooie kôôle grôôter
Da krôôte rooier
En de meskes
Schôôner waore
Moar ‘k ha ze no-nie
Hore zegge
Da minsen
Dooier waore
Wel woare
Verrekes vetter
De stad en ’t durrep
Was netter
De slôôte
Waore schôôner
De minse
Veul gewôôner
De grond
Waorop ze vreeje
Waorin ze op ’t leste leeje
Was schôôn
Om van te ete
D’r was een soort
Gewete
Waornaor de mise dochte
Da ze moste leve
En daordeur meer
Om ’t een en t ander
moste geve
d’r wier ok
veul geleeje
en in ’t gezich
minder gescheeje
Ik dink
Omda ze ’t zelfde deeje
As jij en ik nou doen
’t mok dus gin verschil
Mi nou en toen
Ik zel maor zegge
Da d’êêne tijd
D’andere nie is
Da d’êêne mins wil vort
Waor d’ander blijfstaon
Da d’êêne blijf legge
Waor d’ander wil gaon
Ik dink
Deur alle tije hêên
Is mins en dier en ding
Gedkomme en gegaon
En min mekaor gewis
Tot ’t verging
Ik kan nie
Anders dinke
Dan dat ’t was
Zoas ‘t is
De dichter
Arie Cornelis van Iterson (Leerdam -1934) is een groot liefhebber van cultuurgeschiedenis en taal. Hij is lid van de Stichting Streektaal Alblasserwaard – Vijfheerenlanden. Voor het kwartaalblad “De Mauwerd” van deze Stichting maakte hij gedichten in het Leerdams dialect.
Arie was vele jaren stadsgids in Leerdam en hijnkreeg de eerste stadsrechtenprijs van Leerdam (2006).