Bank Nederland 5

Allemaal Leerdammers (7)

De regel op deze bank maakt deel uit van het project “Allemaal Leerdammers” uit 2021. Op basis van gegevens uit de bevolkingsadministratie zijn bij de tien meest voorkomende bevolkingsgroepen een dichtregel, een kenmerkende spreuk of een voor die bevolkingsgroep typisch  gezegde verzameld. Leerdammers uit één van die bevolkingsgroepen of uit een lokale vereniging hebben de teksten aangeleverd. Bedoeling van het project  is om op een luchtige manier de diversiteit van de Leerdamse bevolking te duiden en de onderlinge nieuwsgierigheid te stimuleren.

Deze Bank

Naast de tien ”vreemde” talen is ook gekozen voor het aanbrengen van teksten in het Leerdams. Op vijf prominente plekken in Leerdam zijn deze dichtregels aangebracht. Geprobeerd is om de regel uit het gedicht aan te laten sluiten bij de plaats waar het gedicht is aangebracht.

De “èchte” Leerdammer

De oorsprong van Leerdam ligt rond het jaar 1000 toen zich de eerste bewoners zich vestigden rond de dam die in de Leede lag welke  in de Linge uitmondde. Een agrarische nederzetting toen. Begin vijftiende eeuw kreeg Leerdam stadsrechten en vanaf die tijd namen handel en nijverheid een vlucht. De veiligheid van de stad bood bescherming aan tal van bewoners uit de omliggende regio. In de achttiende eeuw vestigden zich hier de glasfabriek en de houtfabriek.

De dichtregel

ik wit nie of ’t waor is

Het gedicht

Dinke

Ik wit nie

Of ’t waor is

As minse zegge

Dat ’t vroeger

Hêêl veul beter was

As nou

‘k wil zegge

Dasse zeeje

Da’t vroeger

Anders was

As nou

Da zogezeed

’t brôôd en ’t spek

Meer smokte

Da errepels

Blommeger waore

Da rooie kôôle grôôter

Da krôôte rooier

En de meskes

Schôôner waore

Moar ‘k ha ze no-nie

Hore zegge

Da minsen

Dooier waore

Wel woare

Verrekes vetter

De stad en ’t durrep

Was netter

De slôôte

Waore schôôner

De minse

Veul gewôôner

De grond

Waorop ze vreeje

Waorin ze op ’t leste leeje

Was schôôn

Om van te ete

D’r was een soort

Gewete

Waornaor de mise dochte

Da ze moste leve

En daordeur meer

Om ’t een en t ander

moste geve

d’r wier ok

veul geleeje

en in ’t gezich

minder gescheeje

Ik dink

Omda ze ’t zelfde deeje

As jij en ik nou doen

’t mok dus gin verschil

Mi nou en toen

Ik zel maor zegge

Da d’êêne tijd

D’andere nie is

Da d’êêne mins wil vort

Waor d’ander blijfstaon

Da d’êêne blijf legge

Waor d’ander wil gaon

Ik dink

Deur alle tije hêên

Is mins en dier en ding

Gedkomme en gegaon

En min mekaor gewis

Tot ’t  verging

Ik kan nie

Anders dinke

Dan dat ’t was

 Zoas ’t is           

De dichter

Arie Cornelis van Iterson (Leerdam -1934) is een groot liefhebber van cultuurgeschiedenis en taal. Hij is lid van de Stichting Streektaal Alblasserwaard – Vijfheerenlanden. Voor het kwartaalblad “De Mauwerd” van deze Stichting maakte hij gedichten in het Leerdams dialect.

Arie was vele jaren stadsgids in Leerdam en hij kreeg de eerste stadsrechtenprijs van Leerdam (2006).